“Ons punt is gemaakt”

Juf Willemijn Meijer van basisschool De Wegwijzer heeft alleen als student een keer geprotesteerd, daarna niet meer. Tot de prikactie van laatst en nu dan een hele dag. Ze móest naar Den Haag, vond ze. “Ik stond pal achter de actie. Minder werkdruk, meer salaris. Voor beter onderwijs, in het belang van de kinderen. Ik móest van mijzelf naar Den Haag. Een punt maken. Door er te zijn. Samen met nog zo’n 60.000 leerkrachten. Het was een heel mooie, bijzondere ervaring.”

Schouder aan schouder
De verbondenheid was groot. Niet alleen leerkrachten, ook directeuren en bestuurders stonden in het Zuiderpark schouder aan schouder om de juffen en meesters te steunen. Onder hen directeur Aart Molendijk van De Wegwijzer: “Ik was er vooral ter ondersteuning. Maar een leerkracht die met pret kan werken en voldoende tijd heeft, is ook fijn voor de schoolleider. En andersom: als leerkrachten vastlopen, heeft de schoolleider een groot probleem!”

Ook Henny Sikken, voorzitter College van Bestuur van de Stichting Openbaar Onderwijs Wijk bij Duurstede, de koepel van de vijf openbare scholen, stapte samen met een flink aantal leerkrachten, in de trein. “Bijzonder om te zien dat er zoveel mensen het slechte weer trotseerden om er toch te staan. Dat zegt iets over de motivatie en de actiebereidheid. Er was ook veel support van andere mensen. Zelfs de conducteur in de trein vertelde de actie te steunen.”

Knuffel
Ook Wijkse ouders steunden massaal de actie. Volgens Sikken is er geen enkele klacht binnengekomen, wel veel steunbetuigingen. Ook juf Willemijn merkte dat: “Ouders reageerden heel positief. Dat was een steun in de rug. Ze begrepen dat we het vooral voor de kinderen doen. Dat we naar de langere termijn kijken en het inwilligen van onze eisen het onderwijs ten goede komt. Er was zelfs een moeder die op haar mobieltje de stem van haar zoontje had opgenomen. Uit het telefoontje hoorde ik ‘Dag juf, heel veel succes en een dikke knuffel!’. Hartverwarmend!”

Aan de vooravond van de staking waren plannen van het nieuw te vormen kabinet uitgelekt: er gaat 500 miljoen euro naar het basisonderwijs om de werkdruk te verlagen. Eerder al was er 270 miljoen voor salarisverhoging toegezegd. Toch ging de staking door. Juf Willemijn is blij met de toezegging van het geld voor verlaging van de werkdruk, maar wil het ‘eerst zien, dan geloven’. “Sterker nog, dat wat er nu wordt beloofd, wil ik eerst vóelen voordat ik het geloof.”

Werkdruk
Die werkdruk is nu echt veel te groot, zegt ze. “Als ik mijn werk vergelijk met 30 jaar geleden, is het vele malen drukker geworden. Er komt steeds meer bij, er wordt steeds meer verwacht. Je moet bewijzen, documenteren, administreren. De klassen zijn overvol en bevatten steeds meer kinderen die extra zorg nodig hebben. Dat is heftig. En we maken – op school én thuis – lange dagen. Het zou heel fijn zijn als de werkdruk kan worden verlaagd door de klassen te verkleinen en klassenassistenten aan te stellen. Daar kijk ik echt naar uit.”

Salaris
De beloofde salarisverhoging van 3% blijft veel te mager, vinden beiden. Vooral de kloof tussen leerkrachten in het basisonderwijs (PO) en voortgezet onderwijs (VO) is te groot en oneerlijk. “Mijn man werkt in het VO”, vertelt juf Willemijn, “Echt een financieel kloofje. We hebben beiden HBO gedaan en ons werk is qua organisatie, werk, en werkdruk zeker vergelijkbaar. Nederland is het enige land in Europa waar dit onderscheid wordt gemaakt.”

En nu?
PO in Actie heeft inmiddels laten doorschemeren dat ze nieuwe acties overwegen, mogelijk een tweedaagse staking. De grote eensgezindheid lijkt nu wel wat te verbrokkelen. Vakbonden twijfelen nog, leerkrachten en bestuurders wachten af. Juf Willemijn: “Ik vind de aankondiging wat kort door de bocht, zo zonder steun van de vakbonden. De gedrevenheid is prachtig, maar we moeten even kijken of het haalbaar is.” Ook Sikken wacht af: “We hebben deze actie van harte gesteund en de leerkrachten betaald. Het is heel bijzonder dat scholen en besturen - werknemers en werkgevers dus - bij zo'n actie samen optrekken. Die afweging maken we voor elke actie opnieuw.”

En een positieve, ludieke actie? Zoals een voorleesmarathon? De twee zien er wel iets in, maar zijn het met elkaar eens: “Een staking is toch het meest krachtige signaal.”

Bijschrift foto: Ook tal van Wijkse leerkrachten, directeuren en bestuurders gaven in Den Haag een krachtig signaal af.

Foto: Jan Heijman

Piet de Springer bouwt met uniek project aan toekomst

LANGBROEK -  Samen met je klas een heuse 3D-printer bouwen. Hoe cool is dat? De leerlingen van groep 7/8 van openbare basisschool Piet de Springer in Langbroek doen mee met de 3Dkanjers experience. Een project waarmee de school aansluit bij wat de toekomst aan vaardigheden vraagt.

Het enthousiasme onder de leerlingen is groot. Eigenlijk al vanaf het moment waarop het project bekend werd gemaakt, vertelt schooldirecteur Jeanette Brinksma. “De kinderen reageerden heel enthousiast en zitten vol ideeën. Leuk om te zien dat de ‘doeners’ ook meteen opveren.”

Bouwen

Het is dan ook een bijzonder project. Afgelopen maandag kregen de kinderen een inspirerende introductie door Remco Liefting van 3Dkanjers. Eerder al woonden de leerkrachten een workshop bij. De komende tien weken gaan de leerlingen de printer zelf in elkaar zetten. “Op die manier leren ze de techniek achter het apparaat kennen”, zegt Brinksma. “En hopelijk voelen ze zich dan ook verantwoordelijk voor de 3D-printer.”

Tekenen

Na het bouwproces wordt de printer gecontroleerd, en kunnen de leerlingen via 3D tekenprogramma’s, zoals Tinkercad, ermee aan de slag. Ook staat er een bezoek op het programma bij een bedrijf dat met een 3D-printer werkt.

Technologie

Het project past perfect bij het onderwijs dat de school voor ogen heeft. Naast een stevige basis op het gebied van rekenen, taal en wereldoriënterende vakken, steeds meer onderzoekend en coöperatief leren. Met daarbij nadrukkelijk ook aandacht voor technologische ontwikkelingen.

Toekomst

De kleine, veilige school hecht aan vernieuwing. “Juist omdat de kinderen zich zo veilig en betrokken voelen, kunnen ze zich ontwikkelen, komen talenten tot bloei. Door steeds meer onderzoekend te leren en samen te werken, zijn ze actief met de stof bezig en doen ze veel kennis en vaardigheden op. Wij bereiden ze graag voor op de wereld van morgen.”

Schoolbesturen steunen actie basisschoolleerkrachten

Lege schoolpleinen, lege lokalen. Het zal een vreemd gezicht zijn, als op 5 oktober basisschoolleerkrachten massaal staken Alle basisscholen in Wijk bij Duurstede, Cothen en Langbroek zijn die dag gesloten. Daarbij gesteund door hun schoolbesturen. Om de landelijke oproep kracht bij te zetten: meer geld, minder werkdruk. En dus beter onderwijs, stellen de actievoerders.

Basisschoolleerkrachten leggen op 5 oktober massaal hun werk neer. De landelijke staking is een initiatief van de organisatie ‘PO in Actie!’. Ook alle Wijkse, Cothense en Langbroekse basisscholen zijn die dag gesloten. Het merendeel van de leerkrachten staakt, een deel doet niet mee, en werkt die dag thuis. Een delegatie gaat naar Den Haag om daar het signaal kracht bij te zetten. Chantal van Heusden, leerkracht van De Horn: “"Als je je stem nu niet laat horen, moet je niet meer gaan zeuren over de werkdruk en je salaris. Thuis blijven zitten is voor mij dan ook geen optie."

Doel van de staking is aandacht te krijgen voor beter onderwijs door minder werkdruk en meer salaris. Basisschoolleerkrachten verdienen meer, zegt ook Suzan Wiegers-Vernooij, leerkracht van obs Piet de Springer in Langbroek. Ze vindt de toezegging van 270 miljoen onvoldoende. “We hebben het gevoel afgescheept te worden met een mini-salarisverhoging die het grote verschil in salaris met voortgezet onderwijs niet echt verkleint. We doen dit vak met ons hart en met veel plezier, maar als je het verschil in salaris bekijkt, lijkt ons werk een hobby of bijbaantje.”

Meer loon
De toegezegde 270 miljoen euro betekent een loonsverhoging van circa 3%.  Een druppel op een gloeiende plaat, vindt Henny Sikken, voorzitter College van Bestuur van de Stichting Openbaar Onderwijs Wijk bij Duurstede, de koepel van de vijf openbare scholen in de gemeente, die de actie onder het motto ‘kwalitatief goed basisonderwijs heeft een prijs’ ondersteunt. “Het verschil met het VO - nu 12% - blijft te groot. Een goede salariëring is ook belangrijk voor de aantrekkelijkheid van het beroep. De instroom in de lerarenopleiding is al jarenlang dalend en er dreigt een tekort aan leraren. Overheid en onderwijsveld streven naar meer academische leraren. En meer full-timers voor de klas. Dit lukt nu niet omdat het salaris voor een kostwinner te laag is en er te weinig loopbaanperspectief is.”

Minder werkdruk
Ook minder werkdruk is een eis. Kleinere klassen, meer ondersteuning, meer tijd om lessen voor te bereiden. Wiegers: “We werken hard en veel. Naast het lesgeven besteden we veel uren aan administratie en aan het organiseren van activiteiten. We zijn veel avonden op school en er zijn veel extra activiteiten, zoals Sinterklaas en Kerst. Natuurlijk moeten we deze feesten blijven organiseren, maar ze vallen in een erg drukke periode van rapporten schrijven, plannen evalueren en oudergesprekken voeren. Om de werkdruk te verlagen, heeft het Rijk geadviseerd de taken te spreiden, maar we kunnen Sinterklaas en Kerst niet verplaatsen.”

Sikken knikt: “Leraren staan 930 uur voor de klas. Plus zo’n 375 uur voorbereiden en nakijken. Dan is er te weinig tijd over voor andere taken die de kwaliteit van het onderwijs ten goede komen, zoals werkontwikkeling, werkoverleg, afstemming, overdracht. Er is geen geld voor conciërges en administratieve krachten. Dit zijn juist functies die taken weg kunnen nemen bij leraren en dus voor minder werkdruk kunnen zorgen. Leerkrachten moeten zelf hun lokaal vegen. Dat is in het VO ondenkbaar.”

Pot geld
Bij de schoolbesturen ontbreekt het geld om aan de eisen tegemoet te komen. Sikken: “Wij hebben geen invloed op de inkomsten. Die worden door de overheid bepaald. De financiering is onvoldoende om de gestelde taken en verantwoordelijkheden goed te kunnen uitvoeren. We besteden het geld zo efficiënt mogelijk. Zo’n 85% is gelabeld voor de salarissen. En er gaat geld naar zaken zoals ICT, digiborden, huur, schoonmaak, administratie. We zijn een kleine organisatie met een kleine overhead. En uit onze reserve, een buffer die jaarlijks afneemt, kunnen we geen structurele inzet bekostigen.”

Schouder aan schouder
Een dag staken is in het basisonderwijs uniek, een staking die ondersteund wordt door de schoolbesturen - de werkgevers - zo mogelijk nog unieker. Sikken: “We zijn het eens met het doel: beter onderwijs. Daarvoor is meer geld nodig. Het is goed om schouder aan schouder in actie te komen. Onderwijs is een basisvoorziening die van goede kwaliteit moet zijn. Het initiatief is van de leraren. Het signaal van ons beiden. Nederland wil tot de top van de wereld behoren. En dat kan ook, mits het onderwijs van uitstekende kwaliteit is. Het is een mooi vak. Een vak om trots op te zijn. Meer leraren, beter opgeleide leraren, minder werkdruk, minder taken, meer tijd voor het kind!”

Bijschrift foto: De nu nog met kinderen gevulde scholen zijn op 5 oktober leeg. De leerkrachten staken voor beter onderwijs door minder werkdruk en meer salaris.

“Geef leerlingen ruimte”

Niet iedereen staat te juichen als Gemke op 1 juni 2004 haar entree maakt als directeur. Mensen moeten aan haar en aan haar ideeën wennen. “Die eerste vier, vijf jaar waren zwaar”, blikt ze nu terug. “Ik ben een andere persoonlijkheid dan mijn voorganger. Minder familiair, zakelijker. Ik houd van strakke kaders met daarbinnen veel vrijheid. Verder kom ik uit een techneutenomgeving. Als iemand dan zei ‘Dit voelt niet goed’, kon ik daar in het begin niets mee.”

VISIE Gemke is een vrouw van de inhoud, met een heldere onderwijskundige visie. Het concept dat ze voor ogen heeft – kleine teams met een grote mate van autonomie, leerhuizen die rust en veiligheid bieden en waardoor elk kind gezien wordt, en een gebouw dat qua indeling en inrichting daarvoor geschikt is – wordt samen met het MT uitgewerkt, maar stuit aanvankelijk elders op weerstand.

Het overtuigen en creëren van draagvlak kost tijd. “Achteraf is het goed dat het politieke proces om nieuwbouw te krijgen, zo lang heeft geduurd. Nu kon iedereen rustig wennen, oefenen, ernaartoe groeien.”

Inmiddels is vrijwel iedereen helemaal ‘om’. Een compliment kwam recent nog van wethouder Wil Kosterman, zegt Gemke. “Zij zei dat wat Tilly Ubaghs en ik de gemeenteraad vanaf 2006 hebben verteld, de school ook heeft waargemaakt.”

GESCHIKT? Gemke is terecht trots op de school, op het gebouw, op het concept dat goede leerresultaten laat zien. Maar zijn er ook fouten gemaakt? “We zijn niet in staat geweest de Wijkse gemeenschap voldoende hierin mee te nemen. Sommigen denken dat hun kind niet geschikt is voor dit systeem. Maar ieder kind is geschikt! Volledig klassikaal juist voor niemand.”

WARM BAD Het Revius voelt inmiddels al jaren als een warm bad. Ook de vier teamleiders zullen Gemke herinneren als een gedreven en enthousiaste directeur die staat voor onderwijsvernieuwing, zegt Tilly Ubaghs namens hen. “Voor Gemke geldt als geen ander dat elk kind op z’n eigen manier leert. Zij wil daar binnen het onderwijs ruimte voor bieden. Door te werken in leerhuizen en met kleinschalige teams kunnen wij Gemke’s onderwijsvisie goed tot zijn recht laten komen. Hiermee zijn de leerlingen en wij als medewerkers enorm blij.”

HARTVERWARMEND De school heeft op 15 juni op een fantastische manier afscheid van haar genomen, vindt Gemke: “Alle acht leerhuizen vulden het op een eigen manier in. Zo mooi om te zien, dat ze allemaal een eigen kleur, een eigen identiteit hebben. Kwissen, dans, zang, een pinata, collages, een line up, een plant met speciale bloemen, er was van alles georganiseerd. Ik ben zo geweldig trots op deze school en op deze leerlingen.”

GELUK Later op de dag verzorgde hoogleraar psychologie Ap Dijksterhuis op speciaal verzoek van Gemke een lezing over geluk, waarbij hij betoogde dat ‘geluk’ eigenlijk een schoolvak moet zijn. “Geluk heeft deels te maken met eigen keuzes. Geluk kun je leren. Het zou mooi zijn om te investeren in het geluk van kinderen. Gelukkige mensen hebben meer energie, zijn creatiever, gezonder, kunnen beter leren en samenwerken en zijn vaak succesvoller.”

2032 Gemke is inmiddels werkzaam in haar nieuwe functie bij de Hogeschool Utrecht, lerarenopleiding Instituut Archimedes, waar ze innovatieprojecten en teachlabs opzet. “We kijken welke vaardigheden kinderen in 2032 nodig hebben. In co-creatie met middelbare scholen ontwikkelen we programma’s zoals burgerschap, communicatie, Bildung, persoonsvorming en mediawijsheid. Maar ook ideeën om het tekort aan PO-docenten op te lossen. Een prachtfunctie.”

GEPERSONALISEERD LEREN Volgend schooljaar neemt de 34-jarige Sven Baijens het stokje over. Tot die tijd zwaait directeur a.i. Ko Doncker de scepter. Wat Gemke de nieuwe directeur wil meegeven? “Er staat een mooie school, nu op naar de volgende stap: gepersonaliseerd leren. Een onderwijskundige visie waarbij centraal staat wat een kind wíl leren. Waarbij een leerling samen met een didactische coach zijn leerdoelen, stof en tempo bepaalt. Echt maatwerk dus. Geef kinderen de ruimte om zich te ontwikkelen, om fouten te maken, om te ontdekken. Geef ze de ruimte, maar zorg altijd voor reddingsboeien.”

Fotobijschrift: Gemke Schrakamp neemt na 13 jaar afscheid als directeur van Revius Wijk.

Foto: Marijke Dekker

Gelukkige, succesvolle kinderen

Krachtige, sociale, succesvolle kinderen. En straks mooie burgers. Dat is het doel van scholen die werken met de pedagogische leerlijn ‘The Leader in Me’, gebaseerd op het gedachtengoed van Stephen Covey. Op een speelse manier worden kinderen geholpen zeven gewoonten te ontwikkelen, en daarmee een manier van leven. “Ieder mens is gemaakt om te schitteren als een diamant.”

Werkhovenaar Wijbe Douma, voormalig directeur van de Delteykschool en mede-oprichter van de Franklin Covey Onderwijsgroep Nederland, introduceerde in 2009 de leerlijn ‘The Leader in Me’ (TLIM) in Nederland. Na de officiële certificering in Utah, trainde en begeleidde Douma diverse TLIM-trainers en TLIM-scholen in Nederland.

Douma praat vol passie over de aanpak. “Kinderen én team hebben er zoveel baat bij! Kinderen worden krachtig, krijgen (zelf)vertrouwen, durven initiatief te nemen, leren samenwerken, worden minder gepest, hebben een succesvol en plezierig (school)leven en komen tot betere schoolprestaties.”

HABITS De methode – of beter: manier van leven – is gebaseerd op Coveys ‘Seven Habits of highly effective people’, die zo universeel bleken dat het is uitgewerkt voor kinderen en jongeren. “De eerste drie gewoonten leren het kind uit te gaan van de eigen kracht en kwaliteiten: Wees proactief, Begin met het einddoel voor ogen en Belangrijke zaken eerst. Dat zijn de ‘wortels’.  De volgende drie hebben te maken met het kind ten opzichte van anderen: Denk win-win, Eerst begrijpen en dan begrepen worden en Creëer synergie. En de basis van alles: Houd de zaag scherp, door goed voor jezelf te zorgen.”

Op dit moment zijn landelijk zo’n 25-30 basisscholen met deze zeven eigenschappen aan de slag gegaan. Zoals de Bunnikse Barbaraschool en De Fontein in Houten. Voor de Barbaraschool is TLIM het antwoord op verschillende vraagstukken, zegt directeur Hanneke Dekker. “Burgerschap, veilige school, anti-pestschool. We wilden het breed aanpakken met één methode. Een methode ook die bij ons past.”

De Fontein werd begin dit schooljaar ‘heropend’ als TLIM-school. Directeur Corrie van der Sar: “Als een school 16 jaar bestaat, is het tijd om opnieuw naar de visie en missie te kijken. LIM is een nieuwe vorm voor wat we al hadden: de Ervarings Gerichte School. Vooral het samenwerken wordt scherper neergezet. En dat is steeds belangrijker in onze maatschappij.”

Kracht van TLIM is volgens Dekker dat kinderen en team zich ervan bewust worden dat je een keuze hebt. “Niet de omstandigheden bepalen; jíj bepaalt. Je bent de regisseur in je eigen leven. Neem verantwoordelijkheid. Als je dit echt doorleeft, word je deelnemer en geen toeschouwer aan de zijlijn.”

Van der Sar sluit zich daarbij aan: “Kinderen leren keuzes maken. Er komt zoveel informatie op ze af. Vroeger werd bij het maken van een werkstuk vooral geleerd waar je informatie vindt. Zelfs een kleuter weet dat je gewoon even moet googelen. Nu leren ze selecteren en bronnen onderzoeken.”

De teams kregen een jaar lang trainingen. “In onze nieuwsbrieven vertelden we erover aan de ouders”, herinnert Van der Sar zich. “Zij werden wat ongeduldig, omdat ze het in school nog niet terugzagen.” Dat is nu wel anders. “Dit schooljaar maken we de vertaalslag naar het echte onderwijs. De school is geschilderd, we hebben een Covey-boom op de wand. En van de moeder van een kleuter hoorde ik dat het kind haar had gevraagd: ‘Vind je mij niet proactief?’”

VERWEVEN Op de Barbaraschool is er al elke dag aandacht voor. “Het kan zijn dat de juf in de klas zegt: ‘Goh, dat vind ik proactief, want…’. Daarnaast staat telkens een andere gewoonte centraal. En we passen het toe door een kind op een talent te wijzen of vrijwillig verantwoordelijkheid te geven voor een taak. Maar hij moet ook op tijd zijn werk afhebben. Prioriteiten stellen. En wij moeten leren loslaten.”

CULTUUR TLIM is meer dan een methode, het is een manier van leven, zegt Douma. “Het is een cultuurverandering, in hoofd en hart. Belangrijk dat iedereen erachter staat en ook ouders betrokken worden. Met oudergids en ouderavonden. Leerkrachten en ouders die het ook zelf toepassen. En dan als school volhouden. Met inspiratieteams zorgen dat het niet verwatert.”

De scholen zien al resultaten. “Kinderen pakken hun verantwoordelijkheid”, zegt Dekker, “en zijn gemotiveerder. Ook binnen het team is er meer verbinding met elkaar.”

Dat merkt ook Van der Sar. “Voor ons als team is het heel inspirerend. We zijn weer super gefocust op waarom we een school zijn en waarom we dit beroep hebben. Het geeft veel nieuwe energie.”

Fotobijschrift: Wijbe Douma: “TLIM is meer dan een methode, het is een manier van leven.”

Foto: Marijke Dekker

Deel deze pagina